Άλλο αναγνώριση, άλλο αναγνωρισιμότητα

Άλλο αναγνώριση, άλλο αναγνωρισιμότητα

Η τηλεόραση είναι ένα εργοστάσιο παραγωγής «επωνύμων».

από τη Μαριάννα Τζιαντζη

Αν στη δεκαετία του '80 λέγαμε ότι ο Τάδε είναι αναγνωρίσιμος ή επώνυμος, μάλλον θα μας κοίταζαν περίεργα. Ακόμα και τότε, ο αναγνωρίσιμος ήταν ο δυνάμενος να αναγνωριστεί, ενώ σήμερα είναι εκείνος που έχει γίνει γνωστός, όχι για το έργο του, αλλά για τις τηλεοπτικές εμφανίσεις του, ενώ η αναγνωρισιμότητα είναι μια ιδιότητα με εμπορική, με ανταλλακτική αξία.

«Εγώ είμαι η βλάχα η όμορφη, η βλάχα η παινεμένη, που 'χω τα χίλια πρόβατα, τα πεντακόσια γίδια...» Σήμερα η βλάχα γίνεται παινεμένη, επειδή με τον ιδρώτα του προσώπου της απέκτησε σπίτι με πισίνα ή επειδή κάνει διακοπές στη Μύκονο ή επειδή την αγάπησε ένας επώνυμος βλάχος παινεμένος. Η αναγνώριση κατακτιέται -και συνήθως όχι σε μία νύχτα ή μία σεζόν-, ενώ η αναγνωρισιμότητα είναι δοτή και αναλώσιμη.

Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ είναι η δημόσια αποδοχή, η επιβεβαίωση της αξίας, της προσφοράς ενός ανθρώπου. Η αναγνώριση αυτή μπορεί να μην εκφράζεται με ποσοτικούς δείκτες, π.χ. με τα νούμερα των μετρήσεων της ΑGΒ, ούτε να συνοδεύεται από υλικά οφέλη, όμως είναι υπαρκτή. Είναι ο «έπαινος του δήμου και των σοφιστών», των πολλών ή των επαϊόντων. Είναι πασίγνωστα τα παραδείγματα κορυφαίων ποιητών, που το πρώτο τους βιβλίο κυκλοφόρησε σε λίγες εκατοντάδες αντίτυπα, ωστόσο όμως αυτοί από πολύ νωρίς κέρδισαν την αναγνώριση των ομοτέχνων τους.

Η τηλεόραση παράγει «σελέμπριτίς», επώνυμους, αναγνωρίσιμους με ημερομηνία λήξης. Αυτοί μπορεί να είναι πολιτικοί, τραγουδιστές (συνήθως της συμφοράς), παρουσιαστές και πανελίστες, παίκτες σε ριάλιτι, κριτές σε τάλεντ σόου, επίδοξα μοντέλα, φωνακλάδες δικηγόροι, μάνατζερ, σεφ, σέξι οδοντίατροι, ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων, «νονοί» της νύχτας, σύζυγοι, τέκνα και γενικά συγγενείς επωνύμων.

Η τηλεοπτικά κερδισμένη επωνυμία εξαργυρώνεται με διάφορες μορφές, νόμιμες και ημινόμιμες. Ηθοποιοί που έγιναν γνωστοί κυρίως από σίριαλ όπως και παρουσιαστές ψυχαγωγικών εκπομπών πρωταγωνιστούν σε διαφημίσει, τηλεμάγειροι γίνονται «σύμβουλοι» σε πάμπολλα εστιατόρια, τηλεστάρ τρίτης διαλογής ή πρώην παίκτες ριάλιτι ανοίγουν εστιατόρια, μπαρ, καφετέριες. Και άλλοι ή άλλες απασχολούνται στη βιομηχανία της βίζιτας, ενώ υπάρχουν και κάποιοι που συμπληρώνουν τα ψηφοδέλτια κομμάτων στις εκλογές.

ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΜΟΙ είναι σαν τα φυτά στη γλάστρα: διαρκώς χρειάζονται πότισμα για να μην ξεχαστούν. Π.χ., πρόσφατα μάθαμε ποιος τραγουδιστής πέρασε τις διακοπές του Πάσχα στο Ντουμπάι και ποια παρουσιάστρια στην Ταϊλάνδη. Ποια τραγουδίστρια χώρισε ή επανασυνδέθηκε με τον πρώην της, ποια παρεξηγήθηκε με τη θεία της ή τον κομμωτή της, ποια στραμπούληξε τον αστράγαλο της. Οι κουτσομπολίστικες εκπομπές εξασφαλίζουν συνεχή ροή ανούσιων πληροφοριών. Το τηλεοπτικό αυτό είδος ανθεί, όχι μόνον επειδή το τροφοδοτούν οι ίδιες οι τηλεδιασημότητες, αλλά κυρίως γιατί έχει πολύ χαμηλό κόστος.

Στον αντίποδα των τηλεδιάσημων βρίσκονται πολλοί άνθρωποι που προσφέρουν ουσιαστικά στην κοινωνία, είτε την τοπική είτε την ευρύτερη. Που οργανώνουν πολιτιστικές εκδηλώσεις, θεατρικές, μουσικές και χορευτικές παραστάσεις, που στήνουν ιστοσελίδες για να προβάλουν το χωριό τους, που εναντιώνονται σε μικρές και μεγάλες δημόσιες και ιδιωτικές αυθαιρεσίες. Άνθρωποι με αξιοπρέπεια, με φαντασία και δημιουργικότητα, που κάνουν το καλό χωρίς να περιμένουν την τηλεοπτική αναγνώριση - και δεν εννοώ μόνο τους επιφανείς, αλλά κυρίως τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας, το πραγματικό άλας της μικρής μας γης.

ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ 18.10.2010

Σπίτι μου, σπιτάκι μου, διαμέρισματάκι μου

Σπίτι μου, σπιτάκι μου, διαμέρισματάκι μου

Του Γιάννη Καλαμίτση

Σοφές οι παροιμίες, δεν λέω, αλλά όχι κι όλες - για να 'μαοτε 'ξηγημένοι δηλαδή. Παράδειγμα: "Μ' όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις", είναι σωστό, σωστότατο! Κι εγώ κάπως έτσι την έπαθα! Μου 'λέγε ο μακαρίτης ο πατέρας μου: «Παιδί μου, μόνο ο ανεπρόκοπος ο άνθρωπος περνάει τη ζωή του χωρίς να φτιάξει κάτι τι! Κοίτα λοιπόν εσύ, αν μη τι άλλο, να φτιάξεις ένα σπιτάκι! Να 'χεις ένα κεραμίδι πάνω απ' το κεφάλι σου!» κι έτσι μεγάλωσα κι εγώ με καρφωμένη μέσα μου τη μανία για το κεραμίδι. Ήθελα να 'χω κάτι πάνω απ' το κεφάλι μου και δεν γουστάριζα ούτε τραγιάσκα ούτε ρεπούμπλικα! Ήθελα κεραμίδι!

Κάποτε, με τα πολλά, βρέθηκε η "ευκαιρία" και με κάποια προκαταβολή και ίσαμε χίλια διακόσια γραμμάτια — τόσα μου φανήκανε μέχρι να τα ξοφλήσω — η ευχή του μακαρίτη πραγματοποιήθηκε κι έγινα ιδιοκτήτης!

Τώρα, είναι κι άλλη μια παροιμία που 'ναι κι αυτή σωστή. Είπανε, λέει, του τρελού να ανακουφιστεί κι εκείνος......ξέχασε να πει φτάνει κι έχασε ένα μέρος από το κορμάκι του! Ένα κεραμίδι θέλαμε να 'χουμε πάνω απ' το κεφάλι μας και βρεθήκαμε με οκτώ ορόφους - καθότι η ιδιοκτησία μας έτυχε να 'ναι ισόγειον δυάρι, διαμπερές, με παράθυρο στο δρόμο και στο φωταγωγό. Τι να κάνουμε, ρε φίλε; Όπως λέει κι άλλη μια σωστή παροιμία, μέχρι εκεί έφτανε το πάπλωμα μας, μέχρι εκεί απλώσαμε τα πόδια μας! Και για να μιλάμε πιο συγκεκριμένα, τα πόδια μας τα απλώσαμε στο μπροστινό δωμάτιο. Το κρεβάτι, το έβαλα στην αριστερή μεριά, στη μεσοτοιχία με το μηχανοστάσιο του ασανσέρ. Θα μου πεις, δίπλα στο μηχανοστάσιο δεν έχει θόρυβο; Έχει. Αλλά μόνο τις ώρες που δουλεύει το ασανσέρ!

Στην αρχή, όλοι οι γνωστοί μου βάζανε χέρι. «Μα, σε πολυκατοικία πήγες να μείνεις!», μου λέγανε. Όλοι τους, την πολυκατοικία την- είχαν για πολύ μπερδεμένη κατάσταση. «Θα το δεις», μου λέγανε, «θα ζεις στο ίδιο κλουβί με άλλους τριάντα και ούτε μια καλημέρα δεν θα λες! Ξέρεις τι θα πει πολυκατοικία; Κρύο πράμα! Απρόσωπη! Απαπαπαπά!».

Τελικά - όπως αποδείχτηκε δηλαδή - δεν ξέρανε τι λένε! Εγώ, σ' ένα μήνα μέσα, τους είχα γνωρίσει όλους τους γείτονες.

Ο πρώτος που γνώρισα ήταν ο Αλέκος. Αυτός μένει στο διπλανό από μένα, με παράθυρο στο δρόμο κι αυτός. Ωραίο παιδί, ο Αλέκος! Δεν μου' τύχε να τον δω στη φάτσα, αλλά κάθε μέρα, πρωί πρωί, ακούω από το μπάνιο του τα νερά να τρέχουν και τον Αλέκο να τραγουδάει και μετά μια φωνή, ψιλή και ιδιόμορφη - κάποιος φίλος του θα' ναι - να του λέει: «Καλέ, τι ομορφιές είν' αυτές! Φτου σου! Φτου σου να μη βασκαθείς!».

Παράξενο παιδί ο Αλέκος! Και τα τραγουδιστικά του γούστα παράξενα! Όταν του τη δίνει, αρχίζει να τραγουδάει: 'Έίμ' εγώ γυναίκα φίνα, ντερμπεντέρισσα, που τους άντρες σαν τα ζάρια τους μπεγλέρισα!"

Ο Αλέκος πρέπει να' ναι πολύ της καθαριότητας. Κάθε τόσο περνάει ένας παράξενος τύπος με ξανθά μαλλιά και του φωνάζει από το δρόμο: «Αλέκο!... Το μαγιό σου και στην πλαζ! Ετοιμάσου! Θα πάμε στο χαμάμ με το Σταμάτη!». Και πρέπει να' ναι και αθλητής. Μόνο που θα αγωνίζεται, φαίνεται, με ψευδώνυμο, γιατί μια μέρα ο παράξενος ξανθός του έλεγε: «Αλεξάντρα, μην πηδάς μόνη σου τη μάντρα! Κάνει κακό στα νεφρά!».

Φάτσα απέναντι από το διαμέρισμα του Αλέκου, με παράθυρο στον ίδιο κοινόχρηστο, είναι το δυάρι της Μπουμπούς. Αυτή πρέπει να' ναι φίλη του σινεμά και θαυμάστρια των ηθοποιών. Όλο τα ονόματα τους έχει στο στόμα της. Προχτές πάλι έλεγε σε κάποιον: «Ποιος είσαι, ρε παίδαρε! Ο Γκουσγκούνης;». Η μόνη μου απορία για τη Μπουμπού, το μόνο που δεν έχω ξεκαθαρίσει ακόμα, είναι που δεν έχω καταλάβει αν είναι ψωνισμένη με το σινεμά ή απλώς ψώνιο. Κι αυτό το λέω, γιατί μια μέρα όταν εκείνος ο τύπος — που πρέπει να' τανε πολύ ψηλός, γιατί το κεφάλι του φαινότανε από το παράθυρο της τουαλέτας - της είπε "Μπουμπού, είσαι και πολύ πρώτο πράμα!", εκείνη του απάντησε: "Καλά, πειράζει που την Εμμανουέλα την κάνω και περνάει σβηστή;».

Από πάνω ακριβώς από μένα, μένει ο κύριος Βούλης με τη γυναίκα του, την κυρία Σούλα. Αυτοί είναι νιόπαντροι και δουλεύουνε και οι δύο σε δημόσια υπηρεσία — αυτό το ξέρω γιατί κάθε μεσημέρι εκείνη του λέει: «Βαρέθηκα βρε Βούλη μου! Πότε θα κάνουμε καμιά απεργία;» κι αυτός της απαντάει: «Κάτσε να παλιώσει λίγο η κυβέρνηση και θα σου πω εγώ! Θα τα κλείσουμε όλα τα υπουργεία για τρεις μήνες! Θ' αράξουμε και θα ξεκουραστούμε!». Είναι πολιτικοποιημένοι άνθρωποι!

Από την ημέρα που ψηφίστηκε ο νέος νόμος - αυτός που λέει ότι οι πολύτεκνοι παίρνουνε περισσότερα "μόρια’' από τους άλλους κι έχουνε αβάντες στις δημόσιες υπηρεσίες - ο κύριος Βούλης κάθε βράδυ από τις δεκάμισι και μετά, εργάζεται για να προωθήσει την καριέρα του.

Να δεις που ο κύριος Βούλης θα πρέπει να έχει θέση ελεγκτή κι από κει θα του' χει μείνει, γιατί συνέχεια τη ρωτάει: «Τι σου κάνω Σούλα; Τι σου κάνω, Σούλα;» Η Σούλα όμως....Καλά, πρόκειται περί πολύ κυρίας! Υποφέρει, αναστενάζει, βογγάει, αλλά..... κουβέντα δεν λέει! Λέξη δεν βγαίνει από το στόμα της! Μια φορά μόνο μίλησε, τότε που ο κύριος Βούλης επέμενε πολύ: «Τι σου κάνω Σούλα; Πες μου τι σου κάνω!» κι αυτή είπε: «Μου προσθέτεις μόρια, Βούλη μου!». Τότε ακούστηκε κι εκείνο το ΚΛΑΤΣ! Μάλλον χαστούκι θα' τανε.

Το καλό με τα διαμερίσματα που βλέπουν στον κοινόχρηστο χώρο είναι που γνωρίζεις και τους γείτονες από τις άλλες πολυκατοικίες. Την κυρία από απέναντι, να πούμε, τη γυναίκα του Τάσου. Αυτή έχει δύσκολο οργασμό! Κάθε νύχτα, εκτός από την Παρασκευή που 'χει "Δυναστεία", ανοίγουνε την τηλεόραση κι αντί να δούνε το πρόγραμμα αρχίζουνε — δηλαδή αυτή αρχίζει: «Λίγο ακόμα, Τάσο μου! Λίγο ακόμα». Κι αυτό τραβάει ώρες ολόκληρες! Τελειώνει η τηλεόραση κι αυτή ακόμα στην προσπάθεια: «Λίγο ακόμα, Τάσο μου! Λίγο ακόμα!». Ήρωας ο Τάσος! Εργάτης ακούραστος! Κλείνει το κανάλι, πέφτει ο Εθνικός Ύμνος κι εκείνη τον καημό της! Γι' αυτό και θύμωσε ο απόστρατος επιλοχίας του διπλανού, ο κύριος Αρχίδαμος, κι έβαλε μια νύχτα τις φωνές και την έλεγε κομμουνίστρια! Μα να μη σέβεται τον Εθνικό Ύμνο!

Ωραίο πράμα να' χεις δικό σου σπίτι! Πολύ σωστά το λέει και η παροιμία: Σπίτι μου, σπιτάκι μου....Σοφές οι παροιμίες! Όχι κι όλες όμως! Εκείνη που λέει "Όσα ξέρει ο νοικοκύρης, δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος", μάλλον δεν τα λέει σωστά.

Περιοδικό «ΕΝΑ»

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ

 ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ  

Η Κυριακή μετά το Σάββατο του Λαζάρου είναι η Κυριακή των Βαΐων. Πρόκειται για την τελευταία Κυριακή της Σαρακοστής και ταυτόχρονα την πρώτη ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας. Η Ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη στην είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ.

Όπως μας αναφέρουν οι Ευαγγελιστές, την επόμενη ημέρα της αναστάσεως του Λαζάρου, ο Ιησούς ζήτησε από τους μαθητές του, να του βρουν ένα γαϊδουράκι. Πάνω σε αυτό σκόπευε να πάει στην Ιερουσαλήμ. 

Εκείνες τις ημέρες είχε μαζευτεί πολύς κόσμος στην πόλη, για τον εορτασμό του Εβραϊκού Πάσχα. Το Εβραϊκό Πάσχα ήταν γιορτή που γινόταν σε ανάμνηση της απελευθέρωσης των Εβραίων από τους Αιγυπτίους.

Πάνω στο γαϊδουράκι, λοιπόν, εισήλθε ο Ιησούς στην Ιερή Πόλη. Ο λαός είχε ήδη μάθει για την Ανάσταση του Λαζάρου, αφού η Βηθανία απείχε μόλις 2,5 χιλιόμετρα από την Ιερουσαλήμ. Τόσο το θαύμα στην Βηθανία, όσο και η υπόλοιπη «δράση» του Ιησού, οδήγησαν τον λαό να τον υποδεχθεί όπως όριζε το εθιμοτυπικό της υποδοχής βασιλέων. Έστρωσαν κλαδιά  φοινίκων (βάγια στα εβραϊκά) στους δρόμους από όπου περνούσε ο Χριστός με το γαϊδουράκι και Τον επευφημούσαν τραγουδώντας «Ωσαννά ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ο βασιλεύς του Ισραήλ» (Ιωάν.12:13).

Ιδού πώς περιγράφει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος την είσοδο του Ιησού στα Ιεροσόλυμα :

Όταν πλησίασαν στα Ιεροσόλυμα κι έφτασαν στην Βηθφαγή, στο όρος των Ελαίων, ο Ιησούς έστειλε δύο μαθητές λέγοντας τους: «Να πάτε στο χωριό που είναι απέναντι σας, και θα βρείτε αμέσως μια γαϊδουρίτσα δεμένη, μαζί με τον πουλάρι της. Να τα λύσετε και να μου τα φέρετε. Κι αν σας πει κανένας τίποτε, να του πείτε πως τα χρειάζεται ο Κύριος. Κι αυτός θα τα στείλει αμέσως». Αυτά έγιναν για να εκπληρωθεί εκείνο που είχε πει ο Θεός με τα λόγια του προφήτη:

-Πέστε στη θυγατέρα Σιών: Να, έρχεται σ' εσένα ο Βασιλιάς σου πράος, καβάλα πάνω σε γαϊδούρι και πάνω σε πουλάρι, γέννημα υποζυγίου.

Οι μαθητές πήγαν κι έκαναν όπως τους πρόσταξε ο Ιησούς• έφεραν τη γαϊδούρα και το πουλάρι της, έβαλαν πάνω τους τα ρούχα τους κι εκείνος κάθισε πάνω σ' αυτά. Κι οι πιο πολλοί από το πλήθος έστρωναν τα ρούχα τους στο δρόμο, ενώ άλλοι έκοβαν κλαδιά από τα δέντρα και τα έστρωναν στο δρόμο. Και το πλήθος, όσοι βάδιζαν μπροστά του κι όσοι ακολουθούσαν, κραύγαζαν:

Δόξα στο γιο του Δαβίδ! Ευλογημένος αυτός που έρχεται σταλμένος από τον Κύριο! Δόξα στον ύψιστο Θεό! 

Κι όταν μπήκε στα Ιεροσόλυμα, αναστατώθηκε όλη η πόλη, έλεγαν: «Ποιος είναι αυτός;» Και το πλήθος έλεγε: «Αυτός είναι ο προφήτης Ιησούς, από τη Ναζαρέτ της Γαλιλαίος».

Ο καθαρισμός του ναού

Ο Ιησούς μπήκε στο ναό κι έδιωξε όλους αυτούς που αγόραζαν και πουλούσαν στο χώρο του ναού, και αναποδογύρισε τα τραπέζια των χρηματιστών και τα καθίσματα αυτών που πουλούσαν περιστέρια. Και τους είπε: 

«Έχει γραφτεί: Ο οίκος μου πρέπει να είναι οίκος προσευχής- εσείς όμως τον κάνετε σπήλαιο ληστών». 

Εκεί στο ναό τον πλησίασαν τυφλοί και κουτσοί, και τους θεράπευσε. Όταν είδαν οι αρχιερείς και οι γραμματείς τα θαύματα που έκανε, και τα παιδιά να φωνάζουν μέσα στο ναό και να λένε «δόξα στον Υιό του Δαβίδ», αγανάχτησαν και του είπαν: «Δεν ακούς τι λένε αυτοί;» Κι ο Ιησούς τους λέει: «Και βέβαια τ' άκουσα. Αλλά κι εσείς δε διαβάσατε ποτέ στην Γραφή, πως από το στόμα των νηπίων και των βρεφών έκανες να βγει τέλειος ύμνος;» 

Τους άφησε και βγήκε έξω από την πόλη, στην Βηθανία, και διανυκτέρευσε εκεί.»

Από τα Βάια, λοιπόν που έστρωνε το πλήθος στο διάβα του Κυρίου πήρε το όνομα της η ημέρα αυτή. 

Με την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ ξεκινά το Θείο Δράμα. Επειδή όμως ταυτόχρονα γιορτάζεται η είσοδος του ως Βασιλέας στην Ιερουσαλήμ, η Εκκλησία καλεί τους πιστούς να γιορτάσουν καταλύοντας την νηστεία και επιτρέποντας την βρώση ψαριών.

 ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Των Βαΐων το πρωί πηγαίνουν όλοι στην εκκλησία για να πάρουν τα βάγια τα οποία τα δίνει ο παπάς . Στις μέρες μας, την Κυριακή των Βαΐων, όλες οι εκκλησίες στολίζονται με βάγια. Επειδή στον ελλαδικό χώρο οι φοίνικες δεν απαντώνται συχνά, για τον στολισμό χρησιμοποιούνται κλαδάκια δάφνης, ιτιάς, ελιάς ή μυρτιάς. Τα κλαδάκια αυτά μετά το πέρας της λειτουργίας, μοιράζονται στους πιστούς. Ο λαός μας πιστεύει ότι τα Βάια αυτά, έχουν ιαματικές και αποτρεπτικές για το κακό ιδιότητες.

Τα βάγια τα καθιέρωσε η εκκλησία μας τον 9ο αιώνα σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα γιατί όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «όχλος πολύς...έλαβον τα βαΐα των φοινίκων και εξήλθον εις υπάντησιν αυτώ». 

Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στα Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επί πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντινά γίνονταν «ο περίπατος του αυτοκράτορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία. Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά. Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους.

Και σήμερα ακόμα όλες οι εκκλησίες στολίζονται με δαφνόφυλλα ή βάγια. Τα παλιότερα χρόνια τους τα προμήθευαν τα νιόπαντρα ζευγάρια της χρονιάς ή και μόνο οι νιόπαντρες γυναίκες, για το καλό του γάμου τους. Πίστευαν πως η γονιμοποιός δύναμη που κρύβουν τα φυτά αυτά θα μεταφερόταν και στις ίδιες και η μια χτυπούσε την άλλη με τα βάγια. 

Τα βάγια τα διατηρούσαν οι πιστοί στο εικονοστάσι για το ξεμάτιασμα. ‘Όλα εξαφανίζονταν από τα σπίτια μόλις μπαίναν τα βάγια. Κρατούσαν μάλιστα την πρώτη θέση στο εικονοστάσι και μ’ αυτά “κάπνιζαν” οι γυναίκες τα παιδιά για το “κακό το μάτι”.

Στη Θράκη όπως και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας συνηθίζονται τα «βαγιοχτυπήματα». Οι γυναίκες χτυπούν με βάγια τις έγκυες για να λευτερωθούν πιο εύκολα. Τα “βαγιοχτυπήματα” σιγά-σιγά άρχισαν να γίνονται και από τις άλλες γυναίκες και τα παιδιά τις μιμούνταν και όπως χτυπιούνταν μεταξύ τους εύχονταν: “Και του χρόνου, να μη σε πιάν’ η μυίγα”.

Ο λαός αποδίδει γονιμοποιό δύναμη στα βάγια. Επίσης σε χωριά της Θράκης τα κορίτσια έκαναν στεφάνια από βάγια, που τους έδινε ο παπάς στην εκκλησία, και τα έριχνα στο ρέμα. Όποιας το στεφάνι έφτανε πρώτο στη ρεματιά φίλευε τις υπόλοιπες στο σπίτι της και διασκέδαζαν με χορό και τραγούδια.

Γενικά στα βάγια αποδίδονται δυνάμεις ιαματικές και αποτρεπτικές, μαζί με τις γονιμοποιέ και γι αυτό έπρεπε μετά την εκκλησία όλα να τα “βατσάσουν” για το καλό. Τα δέντρα, τα περβόλια, τα κλήματα, τις στάνες, τα ζώα, τους μύλους, τις βάρκες. Από ένα κλαδάκι κρεμούσαν στα οπωροφόρα, για να καρπίζουν και στα κηπευτικά, για να μην τα πιάνει το σκουλήκι.

“Μέσα βάγια και χαρές,  /όξω ψύλλοι, κόριζες !”

Στη Λέσβο τα παιδιά, μετά την εκκλησία, στόλιζαν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης με κόκκινα ή πράσινα πανάκια από καινούργιο φουστάνι, κρεμούσαν κι ένα κουδούνι και καθώς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι ψάλλοντας και λέγοντας εξορκισμούς για τους ψύλλους και τα ποντίκια, έδιναν και ένα κλαράκι δάφνης στη νοικοκυρά. Στο τέλος ζητούσαν και το χάρισμά τους: “Χρόνια πολλά, εν ονόματι Κυρίου, δό μ’ τ’ αυγό να φύγω.”

Στην Ανατολική Ρωμυλία, τα κορίτσια έφτιαχναν με τα βάγια στεφάνια, τους έδεναν μια κόκκινη κλωστή και τραγουδώντας όλες μαζί πήγαιναν και τα πέταγαν στο ρέμα κι όπως έπαιρνε τα στεφάνια το νερό, όποιας πήγαινε μπροστά εκείνη θα γινόταν “συντέκνισσα”. Πρώτη στο γυρισμό, πρώτη στο χορό και στο δικό της σπίτι η μάνα της θα έφτιαχνε τα φασόλια και θα τις φίλευε όλες, μαζί με ελιές.

Στη Τήνο, την Κυριακή των Βαΐων, τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την “αργινάρα”, μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη. Μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο κατέληγαν στη θάλασσα, όπου πετούσαν στο στεφάνι στο νερό.

Το έθιμο της περιφοράς των κλαδιών θυμίζει την “ειρεσιώνη”, το στολισμένο με καρπούς κλαδί, που στις γιορτές της άνοιξης περιέφεραν στους δρόμους τα παιδιά, στην αρχαιότητα. Τα βάγια τα έπλεκαν σε πάρα πολλά σχέδια: φεγγάρια, πλοία, γαϊδουράκια, το πιο συνηθισμένο όμως ήταν ο σταυρός. Σε μερικά μέρη τους έδιναν το σχήμα του ψαριού. Ψάρι είχαν σαν σημάδι αναγνώρισης οι πρώτοι χριστιανοί, η λέξη ΙΧΘΥΣ, εξάλλου, προέρχεται από τα αρχικά Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ. 

Αν και είναι ακόμα σαρακοστή, η εκκλησία την Κυριακή των Βαΐων επιτρέπει το ψάρι. Έτσι και το τραγούδι των παιδιών λέει:

“Βάγια, Βάγια των βαγιών,

τρώνε ψάρι και κολιό,

κι ως την άλλη Κυριακή

με το κόκκινο αυγό ! ”

Η Βαϊοφόρος (Ζωγραφική)

 

Στη σκηνή της Βαϊοφόρου ο Χριστός εικονίζεται "καθήμενος επί πώλου όνου" κατά τον συνήθη, στην Ανατολή, γυναικείο τρόπο. Στο αριστερό του χέρι κρατεί ειλητάριο, ενώ με το δεξιό ευλογεί. Η  διάταξη της εικόνας έχει συνήθως τον Κύριο πάνω στο πουλάρι, στο μέσον, περίπου, της όλης σύνθεσης. 

Πίσω του (αριστερά ως προς τον θεατή) εικονίζονται οι μαθητές να ακολουθούν τον διδάσκαλό τους με σπουδή. Η κεφαλή του Χριστού -πλαισιωμένη πάντοτε από φωτοστέφανο- είναι συνήθως στραμμένη προς τους Ιουδαίους (σε κάποιες παραστάσεις ο Χριστός έχει στραμμένη την κεφαλή του προς τους αποστόλους) ενώ η έκφραση του προσώπου Του είναι πραεία και θλιμμένη, "προδηλούσα το πάθος". 

Στο βάθος της εικόνας το κάστρο της Ιερουσαλήμ με ανοιχτές καστρόπορτες και πλήθος Εβραίων, ανδρών, γυναικών και παιδιών, που σπεύδουν να προϋπαντήσουν τον Χριστό. Το πλήθος σπρώχνεται να βγει από την πύλη, γέροντες και νέοι που κρατούν βάγια, και γυναίκες που σηκώνουν νήπια στην αγκαλιά τους ή βρέφη τους ώμους τους. Άλλοι φαίνονται να ξεπροβάλλουν από τα τείχη ή τα παράθυρα για να δουν τον Χριστό. 

Πάνω από τη συνοδεία υψώνεται δένδρο στο οποίο ανεβαίνουν παιδιά που κόβουν με τσεκούρια κλαδιά και τα ρίχνουν στη γη, ενώ άλλα στρώνουν τα ρούχα τους για να πατήσει πάνω το θεοφόρο ονάριο. Η επιγραφή της εικόνας είναι: Η ΒΑΪΟΦΟΡΟΣ. Η παράστασις βαίνει από τα δεξιά προς τα αριστερά, σε αντίθεση π.χ. με το ψηφιδωτό της Εκκλησίας του Monreale της Σικελίας (ιβ΄ αι.), αν και αυτό ακολούθησε βυζαντινό πρότυπο (βλ. το ψηφιδωτό στη Μονή Δαφνίου). 

Σε κάποιους πληθωρικούς εικονογραφικούς τύπους μπορεί να συναντήσει κανείς και τους προφήτες Ζαχαρία και Δαυίδ. να παριστάνονται πάνω στα κτήρια της Ιερουσαλήμ (δεξιά και αριστερά αντίστοιχα) κρατώντας ειλητάρια. Του προφητάνακτος Δαυίδ γράφει το ψαλμικό "εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον" (Ψαλμ. η΄ 3) ενώ το ειλητάριο του προφήτου Ζαχαρία γράφει: "χαίρε σφόδρα θύγατερ Σιών..." (Ζαχ. 9,9). Πάντως η περίπτωση αυτή είναι αρκετά σπάνια. 

Η Βαϊοφόρος υπάρχει στον ορθόδοξο ναό μαζί με τις άλλες εικόνες του Δωδεκαόρτου -είναι η έβδομη στη σειρά- είτε στο εικονοστάσι πάνω από το τέμπλο, σε σμίκρυνση βέβαια, είτε κανονικά σε μία από τις δύο μεγάλες καμάρες που σκεπάζουν τα κλίτη του κυρίως ναού.

Η σύνθεση της Βαϊοφόρου είναι συνήθως ευρεία κι έτσι περιλαμβάνει όλο τον όμιλο των μαθητών του Χριστού, οι οποίοι ακολουθούν τον Κύριό τους σε τρεις υπερτιθέμενες σειρές. Στις περισσότερες παραστάσεις μάλιστα, η κίνηση των μαθητών διαγράφεται από έντονη έως θυελλώδης (π.χ. η Βαϊοφόρος στο δεύτερο φύλλο του ελεφαντοστού του Αγ. Λουπικίνου), γεγονός που δεν είναι ανεξήγητο αν λάβει κανείς υπόψιν του ότι και οι ίδιοι οι μαθητές -σύμφωνα με τη διήγηση του Λουκά- επευφημούσαν τον Χριστό ως Μεσσία. 

Σε μερικές παραστάσεις οι μαθητές φέρουν φωτοστέφανο (ψηφιδωτά Αγ. Μάρκου Βενετίας - Capella Palatina), αλλά στους καθαρά βυζαντινούς εικονογραφικούς τύπους το φωτοστέφανο λείπει. Ίσως διότι πρέπει να εξαρθεί το κεντρικό πρόσωπο της σύνθεσης που είναι ο Χριστός εικονιζόμενος πάντα με φωτοστέφανο, σημείο της άπειρης αγιότητάς Του. 

Σε συνεπτυγμένους εικονογραφικούς τύπους που απαντώνται σπανιότερα και που διέπονται από λιτότητα και αυστηρή τάξη, η παράσταση περιορίζεται σε δύο αποστόλους: τον Πέτρο και τον Ιωάννη. Ο πρώτος είναι ως συνήθως, γενειοφόρος και ο δεύτερος αγένειος με νεανική όψη. Ο Πέτρος, σε όλους σχεδόν τους εικονογραφικούς τύπους της Βαϊοφόρου, εικονίζεται σε πρώτο επίπεδο ή ακόμη, φαίνεται να οδηγεί τον Ιησού προπορευόμενος αρκετά των άλλων μαθητών (ψηφιδωτό Capella Palatina).

Ανάλογα με τα πρότυπα που ακολουθούνται στις παραστάσεις της Βαϊοφόρου, άλλοτε παίζει πρωτεύοντα ρόλο  ο όχλος και άλλοτε ο όμιλος των παιδιών. Στην πρώτη περίπτωση αντικατοπτρίζεται η κυρίως βυζαντινή παράδοση ενώ στη δεύτερη η επίδραση της Ανατολής, μάλιστα της Καππαδοκίας, κατά το παλαιό πρότυπο του κώδικα του Rossano (Πρόκειται για εικονογραφημένο χειρόγραφο Ευαγγέλιο του 6ου αι. με αριστουργηματικές μικρογραφίες. Φυλάσσεται στο θησαυροφυλάκιο της Μητροπόλεως του Rossano στην Καλαβρία). 

Σε άλλες όμως περιπτώσεις τα πρότυπα συγχωνεύονται κι έτσι μαζί με τον όμιλο των Εβραίων συναντούμε τα παιδιά να εμπλουτίζουν, στην κυριολεξία, τις παραστάσεις. Σε αντίθεση με τον ιουδαϊκό όχλο, που ιστορείται συνήθως άκαμπτος αλλά με πολύχρωμες φορεσιές που δίνουν πανηγυρικό τόνο, τα παιδιά παριστάνονται ποικιλότροπα στη σύνθεση: πάνω στο δένδρο κόβουν κλαδιά με τσεκούρια και τα ρίχνουν στη γη• άλλα παιδιά κρατούν τα "βαΐα των φοινίκων" και δίνουν απ' αυτά στο πουλάρι που φέρει τον Χριστό, να φάει• ένα παιδί αναρριχάται στο δέντρο για να δει καλύτερα τον Χριστό από ψηλά• ένα άλλο κάνει κούνια στο δέντρο• άλλα παλεύουν• άλλα βγάζουν τα ρούχα τους και τα στρώνουν στη γη για να πατήσει το πουλάρι με τον Χριστό και άλλα βγάζουν αγκάθια από τα πόδια τους. 

Από τους παλαιολόγειους χρόνους εικονίζονται στο πρώτο επίπεδο παιδιά που συμπλέκονται με χάρη, ενώ αυξάνουν τα παιδιά που αναρριχώνται στο φοινικόδεντρο. Πρέπει πάντως να σημειωθεί πως η απεικόνιση πολλών παιδιών θεωρείται στοιχείο γραφικό και χαριτωμένο, που χαρακτηρίζει τις ιδιαίτερα αφηγηματικές συνθέσεις της παλαιολόγειας περιόδου, και γι' αυτό αντίκειται στο κλασσικό και αυστηρό πνεύμα των βυζαντινών χρόνων.

Το στρώσιμο των ρούχων, που στην εικόνα της Βαϊοφόρου γίνεται κυρίως από τα παιδιά, ήταν μια τιμητική εκδήλωση των Ιουδαίων που αφορούσε τον βασιλιά, ο οποίος ανελάμβανε το αξίωμα του χριόμενος με ηγιασμένο έλαιο. Ο Χριστός ονομάζεται Μεσσίας (δηλ. κεχρισμένος), διότι έχει χρισθεί με το Άγιον Πνεύμα. Αυτό "το πανάγιον Πνεύμα, το και τους Αποστόλους διδάξαν λαλείν, ετέραις ξέναις γλώσσαις, αυτό τους παίδας των Εβραίων, τους απειρόκακους, προτρέπεται κραυγάζειν• Ωσαννά εν τοις υψίστοις..." (ιδιόμελο Λιτής). Το Πνεύμα του Θεού δηλ. είναι, κατά τον ιερό υμνογράφο, αυτό που κινεί τους παίδες προς υποδοχή του Χριστού ως Μεσσία. 

Μόνο τα παιδιά στρώνουν ενδύματα, διότι οι Ιουδαίοι τον επευφήμησαν ως βασιλέα του κόσμου τούτου. Το πουλάρι που δεν είναι σε θέση να βαστάξει ζυγό, συμβολίζει τους Χριστιανούς, που θα προέρχονταν από τα έθνη (δηλ. τους ειδωλολάτρες), οι οποίοι πριν πιστέψουν στον Χριστό ήσαν αγύμναστοι και απροετοίμαστοι να βαστάξουν το φορτίο του θείου νόμου. Την ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνουν με πλήρη σαφήνεια οι ύμνοι της εορτής: "και τω πώλω επέβης συμβολικώς, ώσπερ επ' οχήματος φερόμενος, τα έθνη τεκμαιρόμενος Σωτήρ" (στιχηρό ιδιόμελο Εσπερινού)• "το ακάθεκτον των εθνών η καθέδρα του πώλου προετύπου, εξ απιστίας εις πίστην μεταποιούμενον" (ιδιόμελο αποστίχων).

Τα κλαδιά των φοινίκων που κρατούσαν τα πλήθη, είναι σύμβολα νίκης και χαράς. Ήταν συνήθεια στους ιουδαίους να κρατούν στα χέρια τους τέτοιους κλάδους όταν υποδέχονταν επίσημα πρόσωπα. Τα "βαΐα των φοινίκων" τα συναντούμε, πολύ νωρίς, στις κατακόμβες ως σύμβολα της πεποίθησης των πρώτων χριστιανών για τη νίκη της πίστης τους. Η Εκκλησία καλεί τους πιστούς να ανευφημήσουν τον Χριστό "μετά κλάδων νοητώς, κεκαθαρμένοι τας ψυχάς" (κάθισμα Όρθρου) προσάγοντας σ' Αυτόν "κλάδους και βαΐα αρετών ... και θείων έργων" (βλ. προσόμοια μικρού Εσπερινού).

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΠΑΤΡΩΝ

Του Παν. Α. Ανδριόπουλου θεολόγου 

http://www.matia.gr/7/72/7204/7204_1_4.html

http://kokiniklwstidemeni.blogspot.com/2008/04/blog-post_20.html

http://www.madata.gr/index.php?news=1649

http://panagiotisandriopoulos.blogspot.com/

Λαογραφικά του Μαρτίου - Λαϊκά έθιμα και δοξασίες

Λαογραφικά του Μαρτίου

Λαϊκά έθιμα και δοξασίες που η καταγωγή τους χάνεται στα βάθη των καιρών

Του Γεωργίου Ν. Αικατερινίδη  Δρος Φιλολογίας,

 Διευθυντή Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών

Ο ΜΑΡΤΙΟΣ παρουσιάζεται με πλούσια εθιμολογία και ενδιαφέρουσα λαϊκή δοξασιολογία, κυρίως λόγω της επίδρασης των καιρικών συνθηκών που επικρατούν το μήνα αυτό για τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή.

Οι συνθήκες αυτές, όπως αποτυπώνεται και στη λαϊκή παροιμία «Ο Μάρτης μια κλαίει και μια γελά», είναι πολύ ασταθείς. Σε αυτό του το χαρακτηριστικό οφείλει ο Μάρτιος την προσωνυμία του «πεντάγνωμος» -«Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πέντε το μετάνιωσε που δεν εξαναχιόνισε». Συνήθως επικρατεί δυνατό κρύο, γι' αυτό και αποκαλείται «γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης» (κάθε ξύλο διαθέσιμο θα καεί για ζεστασιά του σπιτιού).

Παράλληλα όμως με την αστάθεια αυτή του καιρού, ο Μάρτιος δεν παύει να είναι και το ορόσημο της μετάβασης από τη χειμερινή στην ανοιξιάτικη και τη θερινή περίοδο («Από Μάρτη καλοκαίρι...»). Συναφή, σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, είναι τα έθιμα με θέμα την αποπομπή του χειμώνα. Στην Τρίπολη π.χ., παραμονή του Μαρτίου, ένας μεσόκοπος πάνω σε γαϊδούρι παρίστανε τον Κουτσοφλέβαρο, δηλαδή το χειμώνα, ενώ πλήθος από παιδιά ακολουθούσαν φωνάζοντας ρυθμικά: «Όξω, Κουτσοφλέβαρε, να 'ρθει ο Μάρτης με χαρά και με πολλά λουλούδια». Στην Κυζίκιο έσπαγαν πήλινα αγγεία, λέγοντας επωδικά: «Βγαίνει ο κακόχρονος, μπαίνει ο καλόχρονος». 

Την αστάθεια του καιρού του Μαρτίου ο λαός μας δικαιολογεί με ευτράπελες διηγήσεις. Λέγεται π.χ. ότι ο Μάρτης-,έχει δυο γυναίκες, μια καλή και μια κακή, και ανάλογα με αυτήν που έχει κάθε φορά κοντά του είναι και οι καιρικές διαθέσεις του. Λέγεται ακόμη ότι ξεγέλασε τους άλλους μήνες πίνοντας όλο το κρασί από το κοινό βαρέλι τους, κι αυτοί τον τιμώρησαν παίρνοντας του το προνόμιο να είναι ο πρώτος μήνας του χρόνου. Έτσι, ο Μάρτιος, όταν θυμάται το κρασί που ήπιε, χαμογελάει και τότε ο καιρός είναι ξάστερος, όταν όμως θυμάται την τιμωρία του, κλαίει και ο καιρός είναι βροχερός.

Άλλες παραδόσεις κάνουν λόγο για μια γριά που τιμωρήθηκε όταν θέλησε να κοροϊδέψει τον Μάρτιο, νομίζοντας ότι γλίτωσε αρνιά και κατσίκια από το κρύο και το χιόνι του. Αυτός όμως έκαμε τις τελευταίες μέρες του τόσο δυνατή κακοκαιρία, που η γριά και τα ζώα πέτρωσαν από το κρύο. Γι' αυτό και τις μέρες αυτές του Μαρτίου τις λένε «μέρες της γριάς», ενώ οι πρώτες μέρες του σε αρκετά μέρη θεωρούνται «μερομήνια», μέρες δηλαδή που από τις καιρικές συνθήκες τους μπορούν να γίνουν σχετικές προγνώσεις για όλο το χρόνο. Άλλες  πάλι μέρες του θεωρούνται επικίνδυνες, γιατί τότε επικρατούν οι λεγόμενες «δριμιές», όντα δαιμονικά που βλάπτουν τους ανθρώπους, καταστρέφοντας π.χ. τα ρούχα που πλένονται τις μέρες αυτές.

Πρωτομαρτιά - Πρωτοχρονιά

Η θέση του Μαρτίου ως πρώτου μήνα του έτους παλαιά, αλλά και πρώτου μήνα της άνοιξης, εποχής που αναγεννάται η φύση, συνετέλεσε ώστε η νουμηνία του να έχει χαρακτήρα πρωτοχρονιάς και να συνδέεται με ποικίλα έθιμα λατρευτικού και μαγικού περιεχομένου. Στο Βυζάντιο μάλιστα η πρωτομαρτιά εορταζόταν πανηγυρικά, όπως δείχνει και ο 62ος κανών της εν Τρούλλω Οικουμενικής Συνόδου, το 691, ο οποίος αναφέρεται και στην «εν τη πρώτη του Μαρτίου μηνός ημέρα επιτελουμένην  πανήγυριν», την οποία ο Βάλσαμων, ο υπομνηματιστής των θείων και ιερών κανόνων, αποκαλεί «πανήγυριν ελληνικήν μεγάλην διά την των ωρών και του αέρος ευκρασίαν».

Το πιο γνωστό έθιμο της πρωτομαρτιάς, με πανελλήνια διάδοση, είναι η συνήθεια να δένουν οι μητέρες στο χέρι ή στο πόδι των παιδιών τον λεγόμενο «Μάρτη», κορδόνι από λευκό και χρωματιστό νήμα, για να τα προφυλάξουν από τις ακτίνες του μαρτιάτικου ήλιου, οι οποίες θεωρούνται πολύ επικίνδυνες. «Απου 'χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ήλιος μην τη δει», προτρέπει η παροιμία. Ο «Μάρτης» προφυλάσσει επίσης, όπως πιστεύεται, από τα κουνούπια και τους ψύλλους και γενικά απομακρύνει κάθε κακό.

Πανάρχαιες επιβιώσεις

Η συνήθεια της περιδέσεως των χρωματιστών νημάτων είναι παλαιοτάτη. Μνεία της γίνεται τον 4ο αι. από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο οποίος και την ψέγει ως μη χριστιανική (« [...] κρόκη και στήμων και τα άλλα περιάμματα τα τοιαύτα του παιδιού εμπιστεύονται την ασφάλειαν»). Αργότερα, τον 15ο αι., ο Ιωσήφ Βρυέννιος κατηγορεί επίσης τη συνήθεια αυτή, που ωστόσο δεν έπαψε, αφού και σε νομοκάνονα του 18ου αι. αναφέρεται ότι «βάμματα τοις παισίν ή τοις ζώοις αυτών επιθέτουσιν».

Ο σημερινός «Μάρτης», όπως φαίνεται, αποτελεί κατάλοιπο από την αρχαία ελληνική λατρεία και μπορεί  να συνδεθεί με την κρόκη που έδεναν οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων στο χέρι και το πόδι των μυουμένων, χωρίς βέβαια να γνωρίζουμε σήμερα τη συμβολική έννοια που της απέδιδαν. Η πίστη πάντως στη δύναμη των χρωματιστών νημάτων είναι κοινή σε πολλούς λαούς κάθε πολιτιστικής βαθμίδας. Ενδιαφέρον είναι ότι σε αρχαίες αγγειογραφίες υπάρχουν τέτοιες παραστάσεις ατόμων με κλωστές δεμένες χαλαρά στον καρπό του χεριού και στα σφυρά ή στα στήθη.

Ένα άλλο γνωστό πρωτομαρτιάτικο έθιμο με μεγάλη διάδοση παλαιότερα, ιδιαίτερα στον βορειοελλαδικό χώρο, είναι και το «χελιδόνισμα», μελωδικό καλωσόρισμα της άνοιξης με ειδικά τραγούδια που λέγουν τα παιδιά γυρίζοντας από σπίτι σε σπίτι κρατώντας ομοίωμα χελιδονιού:

Χελιδόνα έρχεται

από Μαύρη θάλασσα.

Θάλασσα επέρασε

έκατσε και λάλησε...

Μάρτης μας ήρθε,

τα λουλούδια ανθίζουν,

όξω ψύλλοι και κοριοί,

μέσα υγεία και χαρά...

Στο σημερινό «χελιδόνισμα» συνεχίζεται, διαμέσου των βυζαντινών Κιόνων, αρχαίο τραγούδι αγερμού, που έλεγαν ομάδες παιδιών στην αρχή της άνοιξης. Η ομοιότητα του σημερινού τραγουδιού με το αρχαίο είναι πραγματικά εντυπωσιακή, τόσο στο λεκτικό ύφος όσο και στα επιμέρους θεματικά στοιχεία και την οικονομία της σύνθεσης τους (μήνυμα του ερχομού της άνοιξης με την επάνοδο του χελιδονιού, χαιρετισμός του φτερωτού αυτού προπομπού της χαρούμενης εποχής, επωδική αποδίωξη του κακού από το σπίτι, ευχή υπέρ των ενοικούντων, αίτηση δώρων):

Ήλθε, ήλθε χελιδών,

καλάς ώρας άγουσα

καλούς ενιαυτούς...

Αλλά με την πρωτομαρτιά ως πρωτοχρονιά έχουν συνδεθεί και άλλα έθιμα, όπως το γνωστό «ποδαρικό», που το παρατηρούν και τότε σε ορισμένα μέρη, η χρήση «αμίλητου νερού», στο οποίο αποδίδονται θαυμαστές ιδιότητες, και το χτύπημα με χλωρά κλαδιά, προκειμένου αυτός που το δέχεται να αποκτήσει τη ζωτικότητα που κρύβεται στα κλαδιά αυτά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αικατερινίδης Γ. Ν., «Έθιμα της Πρώτης Μαρτίου», περ. Αμάλθεια, τ. Δ', τ» 14 (1973>, α 37-42. Ο ίδιος, «Το χελιδόνισμα στην περιοχή της Μακεδονίας», Πρακτικά Πανελληνίου Συνεδρίου Το δημοτικό τραγούδι της Μακεδονίας, Κέντρο Μουσικής Δήμου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1993, σ. 17-26. Πολίτης Ν. Γ., «Μάρτης», Λαογραφικά Σύμμεικτα, τ. Β', Αθήνα 1975, σ. 249-259. Σπυριδάκης Γ. Κ., «Το άσμα της Χελιδόνας (χελιδόνισμα) την πρώτην Μαρτίου», περ. Επετηρίς Κέντρου Λαογραφίας, τ. Κ- ΚΑ', 1967-68, ο. 15-54.

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ - Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΜΑΡΤΙΟΣ

TOMOΣ MH'  ΟΙ 12 ΜΗΝΕΣ - ΑΝΟΙΞΗ

http://boraeinai.blogspot.com/2014/03/blog-post_1.html

Λαγάνα, ταραμάς και χαλβάς για την Καθαρά Δευτέρα

Λαγάνα, ταραμάς και χαλβάς για την Καθαρά Δευτέρα 

Η λαγάνα, ο χαλβάς, ο ταραμάς, που καταναλώνονται την Καθαρά Δευτέρα, έχουν και αυτοί τη δική τους ιστορία.

Η λαγάνα

Την Καθαρά Δευτέρα ανέκαθεν τρώμε λαγάνα αλλά ξέρουμε τι συμβολίζει;

Η Καθαρά Δευτέρα είναι απαρχή μιας σημαντικότατης περιόδου για την Ορθόδοξη Εκκλησία, που καλείται  Σαρακοστή γιατί κατά την διάρκειά της γίνεται η προετοιμασία  για το Πάσχα που συνδυάζεται με νηστεία τροφών και παθών.

Η πρώτη βδομάδα της Σαρακοστής ονομάζεται Καθαρά Εβδομάδα και δίνει το χρόνο στο πιστό να εξαγνιστεί, να καθαριστεί και να προετοιμαστεί.

Έτσι ο πιστός τη Καθαρά Δευτέρα τρέφεται με λαγάνα για να θυμάται τη βοήθεια που προσέφερε ο Θεός στους Ισραηλίτες με τα "άζυμα" και τους οδήγησε στη Έξοδο από την Αίγυπτο.

Η παρασκεύη της λαγάνας είναι ίδια με τα άζυμα (δηλαδή χωρίς προζύμι) και με αυτό τον τρόπο αρχίζει η νηστεία των τροφών.

Ο Χαλβάς

Ο συνηθισμένος χαλβάς στη μορφή που τον συναντάμε σε όλα τα Βαλκάνια και την Τουρκία είναι ένα απλό γλυκό. Η πιο κοινή παρασκευή του προϋποθέτει ψήσιμο σιμιγδαλιού, στο οποίο κατόπιν δίνουν σφαιρικό σχήμα και το ζαχαρώνουν είτε με μέλι είτε με "πετιμέζι" σιρόπι από μούστο σταφυλιού.

Για τους Έλληνες ο χαλβάς αποτελεί ένα από τα σαρακοστιανά γλυκά τους και ιδίως η παραλλαγή που φτιάχνεται με ταχίνι και πωλείται σε μορφή κυλίνδρου η  παραλληλεπιπέδου. Το είδος αυτό του χαλβά ονομάζεται Μακεδονικός  Χαλβάς. Πωλείται με το βάρος του και κυκλοφορεί στο εμπόριο σκέτος, με σοκολάτα ή με καρύδια και αμύγδαλα. Στους Έλληνες αρέσει να τρώνε το Μακεδονικό Χαλβά με χυμό λεμονιού και κανέλα, και τον συνοδεύουν συχνά με ένα δροσερό ποτήρι ρετσίνα.

Ωστόσο, υπάρχουν τουλάχιστον πέντε ή έξι παραλλαγές του χαλβά στην Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι ο χαλβάς συναντάται σε ολόκληρη την Ελλάδα, φαίνεται ότι το έθιμο και ίσως η καταγωγή του χαλβά είναι τουρκική

Ο  Ταραμάς και η ταραμοσαλάτα.

Ταραμάς είναι η λέξη που χρησιμοποιούν οι Έλληνες αναφερόμενοι στους κόκκους από ερυθρό χαβιάρι (αυγά) που βγαίνει από τον μπακαλιάρο ή τον κυπρίνο και - όπως και τα ξαδέλφια του, το μαύρο χαβιάρι και το αυγοτάραχο του τόνου - θεωρείται ένα από τα εκλεκτότερα είδη αυγοτάραχου.

Στο εμπόριο διατίθενται δύο είδη ταραμά. Ο λευκός και αυτός με το βαθύ ρόδινο χρώμα.

Ο λευκός ταραμάς θεωρείται ποιοτικά ανώτερος. Ο ροδόχρους έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του στην αγορά στη δεκαετία του 1950, κυρίως λόγω ενός εμπορικού τεχνάσματος, καθώς οι παραγωγοί πίστευαν, κατά κάποιο τρόπο, ότι ένα έδεσμα με χρώμα ήταν πιο ελκυστικό από τα άγευστα λευκά παρασκευάσματα. Με λίγα λόγια, άρχισαν να προσθέτουν χρωστικές ουσίες. Η επιτυχία θα πρέπει να ήταν αστραπιαία αφού, έκτοτε, ο ροδόχρους είναι και ο πιο κοινός ταραμάς.

Από τον ταραμά παρασκευάζεται  η ταραμοσαλάτα. Το πλούσιο αυτό επάλειμμα θεωρείται το άλφα και το ωμέγα στο τραπέζι της Σαρακοστής. Ουσιαστικά, η ταραμοσαλάτα είναι ένα κρεμώδες, πολτοποιημένο επάλειμμα από αυγοτάραχο που έχουμε χτυπήσει (κατά προτίμηση στο γουδί) με βρασμένες και ξεφλουδισμένες πατάτες ή ψωμί. Προσθέτουμε, εν συνεχεία, εναλλάξ στο μείγμα ελαιόλαδο και χυμό λεμονιού, αναλόγως με την απαιτούμενη δοσολογία. Συνήθως, η ταραμοσαλάτα που γίνεται με πατάτα είναι πιο κρεμώδης αλλά οι σκληροπυρηνικοί της παράδοσης επιμένουν ότι η μόνη αποδεκτή είναι αυτή με βάση είναι το ψωμί.

https://boraeinai.blogspot.com/2013/03/blog-post_4855.html

Η γυμναστική του μυαλού προστατεύει από το Alzheimer

Η γυμναστική του μυαλού προστατεύει από το Alzheimer

Της ΚΥΝΘΙΑΣ ΚΟΝΔΥΛΗ, 

Νευρολόγου 

και της ΟΛΓΑΣ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ, 

Γνωστικής νευροψυχολόγου, Ιατρείο Μνήμης Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ

Τα οφέλη της γυμναστικής είναι γνωστά εδώ και πολλές δεκαετίες. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ακόμα και η ήπιας έντασης σωματική άσκηση συμβάλλει καθοριστικά στο να διατηρήσουμε τη φυσική μας κατάσταση και να θωρακίσουμε την υγεία μας από πληθώρα νοσημάτων. Βέβαια, η γνώση δεν μετατρέπεται πάντοτε σε πράξη, με αποτέλεσμα πολλοί από εμάς να μεταθέτουμε την ενασχόληση με τη γυμναστική σε κάποιο ακαθόριστο χρονικό σημείο τω μέλλον.

Τι γίνεται όμως με τη γυμναστική για το μυαλό; Θα ήμασταν το ίδιο αμελείς αν υπήρχαν επιστημονικές αποδείξεις ότι η πνευματική άσκηση βοηθά στο να διατηρήσουμε το μυαλό μας κοφτερό σαν ξυράφι και, κυρίως, να το προστατεύσουμε από τη νόσο Αλτσχάιμερ;

Τα καλά νέα είναι ότι οι αποδείξει αυτές υπάρχουν. Δεκάδες είναι πλέον οι μελέτες που αποδεικνύουν ότι η ενασχόληση με σύνθετες δραστηριότητες που απαιτούν από εμάς να βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει, συνδέεται άμεσα με μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης νόσου Αλτσχάϊμερ. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μια ανασκόπηση 22 τέτοιων μελετών έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι που είτε είχαν υψηλό μορφωτικό επίπεδο είτε ασκούσαν το μυαλό τους συστηματικά είχαν 46% χαμηλότερη πιθανότητα να εμφανίσουν άνοια. Τα αποτελέσματα των ερευνών λοιπόν ενθαρρύνουν όλους μας, ανεξαρτήτως ηλικίας, να μην αφήνουμε το μυαλό μας να τεμπελιάζει. Μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων, από το διάβασμα και τα σταυρόλεξα, μέχρι τη διά βίου μάθηση και την ενασχόληση με κάποιο χόμπι, αποτελεί εξαιρετική δυναμωτική τροφή για το μυαλό!

Το περπάτημα σίγουρα είναι ευεργετικό για το σώμα μας, η παρακολούθηση όμως ενός συγκεκριμένου προγράμματος άσκησης ειδικά διαμορφωμένου με βάση τιε προσωπικές μας ανάγκες σε ένα γυμναστήριο είναι πολύ πιο αποδοτική. Το ίδιο συμβαίνει και με την πνευματική άσκηση, η ένταση της οποίας έχει διαβαθμίσεις ανάλογα με τη δραστηριότητα που επιλέγουμε. Αν πραγματικά θέλουμε να γυμνάσουμε συστηματικά το μυαλό μας και να το δυναμώσουμε όσο περισσότερο γίνεται, τότε η γνωστική άσκηση (cognitive Taining στα αγγλικά) είναι η κατάλληλη επιλογή!

Πρόκειται για τις γνωστές «ασκήσεις μνήμης», για τις οποίες γίνεται πολύς λόγος τελευταία. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ασκήσεις που δεν ασκούν μόνο τη μνήμη όπως υπονοεί το όνομά τους, αλλά όλες τις γνωστικές μας λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένων της προσοχής, της αντίληψης, της κρίσης κλπ. Οι ασκήσεις αυτές γίνονται είτε με μολύβι και χαρτί είτε μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και συνήθως, εκτός από πνευματική άσκηση, προσφέρουν και διασκέδαση, χάρη στην ποικιλία του περιεχομένου τους.

Στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα SOCIABLE οι συμμετέχοντες θα εκπαιδευτούν στη χρήση ενός πρωτοποριακού ηλεκτρονικού υπολογιστή προσαρμοσμένου στην επιφάνεια ενός τραπεζιού. Η χρήση του είναι απλούστατη, μιας και διαθέτει οθόνη αφής και, συνεπώς, είναι απαλλαγμένος από την ανάγκη χρήσης του συμβατικού πληκτρολογίου και του ποντικιού (mouse). Παράλληλα, η επιφάνεια επιτρέπει στον χρήστη να αλληλεπιδρά με πολλές ταυτόχρονες επαφές (λειτουργικότητα multi-touch), στα πρότυπα των δυνατοτήτων που προσφέρουν πολλά σύγχρονα κινητά τηλέφωνα. Οι ηλικιωμένοι, ατομικά ή σε ομοιογενείς ομάδες, μαζί με έναν επαγγελματία υγείας, έχουν την ευκαιρία να διασκεδάσουν και παράλληλα να ασκήσουν τη μνήμη, την προσοχή, την κρίση και τις υπόλοιπες γνωστικές τους λειτουργίες μέσα από ειδικά σχεδιασμένα ηλεκτρονικά παιχνίδια διαφόρων επιπέδων δυσκολίας. Ο κάθε συμμετέχων ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα συνεδριών προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες ανάγκες του, έτσι ώστε να επιτευχθεί η σταθεροποίηση ή ακόμα και η βελτίωση της γνωστικής του κατάστασης. Επιπλέον, η συμμετοχή στο πρόγραμμα προσφέρει στους ηλικιωμένους την ευκαιρία να ασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες μέσω τις διαδικτυακής συναναστροφής με άλλους ανθρώπους της ηλικίας τους.

Τα δομημένα προγράμματα γνωστικής άσκησης απευθύνονται κυρίως σε ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή και ασθενείς που βρίσκονται στα αρχικά και μεσαία στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι έρευνες δείχνουν ότι η συστηματική συμμετοχή σε τέτοιου είδους προγράμματα για μεγάλο χρονικό διάστημα βοηθά να σταθεροποιηθούν ή ακόμα και να βελτιωθούν οι γνωστικές λειτουργίες των ασθενών, που σε αντίθετη περίπτωση θα παρουσίαζαν αργή πτωτική πορεία. Φυσικά, σε καμία περίπτωση τα προγράμματα αυτά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη φαρμακευτική αγωγή, παρά μόνο να ενισχύσουν το αποτέλεσμα της.

Τα νεώτερα δεδομένα σε σχέση με τη γνωστική άσκηση δείχνουν ότι ενδέχεται αυτή να είναι ωφέλιμη ακόμα και για τους υγιείς. Τα αποτελέσματα των ερευνών μέχρι στιγμής είναι ιδιαίτερα θετικά, δεν θα είμαστε όμως σε θέση να γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό οι ασκήσεις μνήμης έχουν τη δύναμη να θωρακίσουν τον εγκέφαλο των υγιών ηλικιωμένων ενάντια στη νόσο Αλτσχάιμερ παρά μόνο σε λίγα χρόνια από τώρα. Μέχρι τότε, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να επιλέξουμε έναν πιο δραστήριο τρόπο ζωής, εμπλουτισμένο με περισσότερες ευκαιρίες να ασκήσουμε το μυαλό μας.

Αν και ακόμα υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων γνωστικής άσκησης, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η σύνδεση μεταξύ της αυξημένης πνευματικής άσκησης και της μειωμένης πιθανότητας εμφάνισης άνοιας είναι δεδομένη. Ας γυμνάσουμε λοιπόν όλοι το μυαλό μας, με όποιο τρόπο ο καθένας προτιμά, για να προστατευθούμε από τη νόσο Αλτσχάιμερ!

Ποια είναι τα συμπτώματα άνοιας τύπου Alzheimer

και πώς θα φροντίσετε έναν ασθενή με τέτοιο πρόβλημα

Η νόσος Alzheimer είναι μια μορφή άνοιας. Άνοια είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη σημαντική μείωση των διανοητικών λειτουργιών του ασθενή, όπως για παράδειγμα τη μείωση της μνήμης και της κρίσης και τη διαταραχή του λόγου.

Όλοι οι ασθενείς δεν εκδηλώνουν τα ίδια συμπτώματα και με την ίδια βαρύτητα. Επίσης ποικίλλει ο βαθμός με τον οποίο τα συμπτώματα επιδεινώνονται ή αυξάνονται σε αριθμό καθώς η ασθένεια εξελίσσεται. Τα περισσότερα από τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανισθούν περιγράφονται παρακάτω.

Τα στάδια της άνοιας τύπου Alzheimer

Αρχικό Στάδιο

Συμπτώματα. Κατά το αρχικό στάδιο, το αγαπημένο σας πρόσωπο παρουσιάζει συμπτώματα διαταραχής μνήμης, αφηρημάδα και  κόπωση. Υπάρχει κάποια δυσκολία όσον αφορά την ικανότητα του να θυμηθεί συνηθισμένες λέξεις και να μάθει νέα πράγματα.

Ανησυχίες. Αν και οι περισσότεροι ασθενείς σε αυτό το στάδιο μπορούν να τα καταφέρνουν στις καθημερινές εργασίες χωρίς μεγάλη δυσκολία, μπορεί να χρειαστεί να βοηθήσετε σε αποφάσεις πάνω σε νομικά και οικονομικά θέματα, στις σχέσεις τους και σε σημαντικές αλλαγές της ζωής τους. Αρχίστε να σκέφτεστε για τη βοήθεια που πιθανόν να χρειαστεί ο ασθενής στην καθημερινή του ζωή, όπως στο μπάνιο, στην περιποίηση, στην τουαλέτα, στο ντύσιμο, στο φαΐ.

Μέσο Στάδιο  

         

Συμπτώματα. Όταν η νόσος φτάσει στο μέσο στάδιο, τα ακόλουθα συμπτώματα μπορεί να εμφανίζονται πιο συχνά:

• Ελαττωμένη μνήμη και κρίση.
• Ανικανότητα να επιδείξει υπομονή.
• Περιπλάνηση ή άσκοπος βηματισμός - για παράδειγμα μπορεί ο ασθενής να σας ακολουθεί μέσα στο σπίτι.
• Έλλειψη προσανατολισμού (χάνει τον δρόμο του).
• Βραδύτητα στην ομιλία και στην κατανόηση των λέξεων
• Ελάττωση της ικανότητας να εκτελεί μαθηματικές πράξεις.
• Δυσκολία στις κοινωνικές συναναστροφές.
• Μελαγχολία.
• Αϋπνία.
• Υποψία ότι οι άνθρωποι τον/την παρακολουθούν και τον/την κλέβουν.
• Κρύψιμο πραγμάτων.
• Επιθετική συμπεριφορά.
• Άρνηση της βοήθειας.

Ανησυχίες. Αυξάνεται συνεχώς η δυσκολία του ασθενή στις καθημερινές δραστηριότητες -όπως οδήγηση, μαγείρεμα, ράψιμο ή χρησιμοποίηση εργαλείων- και αντίστοιχα αυξάνεται ο κίνδυνος για ατυχήματα και η ανάγκη για επιτήρηση και βοήθεια. Περιστασιακά τα συμπτώματα μπορεί να εξαφανίζονται προσωρινά. Χαρείτε αυτές τις στιγμές, αλλά προσπαθήστε να αποφύγετε τη σκέψη ότι ο ασθενής βελτιώνεται οριστικά. Δίνετε σαφείς οδηγίες στον ασθενή μιλώντας αργά. Πάρτε οικονομία και νομικές συμβουλές - οι ασθενείς που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο δεν μπορούν πλέον να διαχειρίζονται μόνοι τους τα οικονομικά τους.

Τι να κάνετε σε μια κρίση επιθετικής ή ανάρμοστης συμπεριφορά

1. Μη χάνετε την ψυχραιμία σας.

2. Μην τον/τη μαλώνετε γιατί δεν το κάνει σκόπιμα.

3. Τραβήξτε την προσοχή του/της σε κάτι άλλο, π.χ. να δει τηλεόραση, να κάνει μια απλή χειρωνακτική δουλειά.

4. Εάν η επιθετικότητα είναι συχνή, ζητήστε τη βοήθεια του γιατρού σας. Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν.

5. Εάν χάσετε τον αυτοέλεγχο σας μην αισθάνεστε τύψεις. Εάν όμως αυτό συμβαίνει συχνά, τότε και εσείς χρειάζεστε βοήθεια ή τουλάχιστον την ευκαιρία να «ξαναγεμίσετε τις μπαταρίες σας».

6. Προσπαθήστε να ανακαλύψετε τι προκαλεί την επιθετικότητα: Τι άλλαξε στο περιβάλλον τις τελευταίες μέρες; Μήπως υπάρχει κάποια σωματική αιτία (πόνοι, πυρετός);

Προχωρημένο Στάδιο 

Συμπτώματα. Καθώς η ασθένεια γίνεται πιο βαριά, οι ασθενείς μπορεί να χάσουν την ικανότητα ελέγχου της κύστεως ή των σφικτήρων τους, και να εμφανίσουν ακράτεια. Συχνά τώρα εμφανίζονται ψευδαισθήσεις, στις οποίες οι ασθενείς μπορεί να αντιδρούν με κινήσεις - να διώχνουν φίδια ή να κρύβονται από τέρατα. Μπορεί να δείχνουν αποτραβηγμένοι ή αδιάφοροι.

Καθώς επιδεινώνεται η απώλεια των νοητικών ικανοτήτων, πολλοί ασθενείς γίνονται πιο ήρεμοι και λιγότερο αγχώδεις, επειδή δεν μπορούν στην πραγματικότητα να θυμηθούν πως λειτουργούσαν πριν.

Ανησυχίες. Σε αυτό το στάδιο θα αρχίσετε να προβληματίζεστε έντονα σχετικά με την ανικανότητα του ασθενούς να ανταποκριθεί και να λειτουργήσει στο περιβάλλον του (το αγαπημένο σας πρόσωπο μπορεί να μη σας αναγνωρίζει). 'Έχει μεγάλη σημασία η καλή του/της φυσική κατάσταση.

Φροντίδα μέρα με τη μέρα

Τα άτομα με άνοια τύπου Alzheimer μπορούν να συνεχίσουν να τα καταφέρνουν στις περισσότερες από τις καθημερινές τους ανάγκες για αρκετό χρονικό διάστημα μετά την έναρξη της νόσου. Καθώς οι ικανότητές τους αναπόφευκτα μειώνονται, θα χρειάζονται όλο και περισσότερη βοήθεια από εσάς. Οι ακόλουθες συστάσεις όσον αφορά το ντύσιμο, το φαγητό, το μπάνιο, την περιποίηση, την τουαλέτα, τον ύπνο και την επικοινωνία μπορεί να σας βοηθήσουν. Θα πρέπει να έχετε κατά νου ότι χρειάζεται να βοηθάτε και όχι να κάνετε πράγματα αντί του/της ασθενούς. Αυτό είναι σημαντικό επειδή, αν και συχνά ο ασθενής έχει παιδιάστικη συμπεριφορά, είναι ενήλικας και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να τον αντιμετωπίζετε σαν παιδί ή να τον κάνετε να αισθάνεται υπερβολικά εξαρτημένος.

• Μπάνιο

Το μπάνιο είναι μια συνήθεια την οποία έχουμε μάθει τόσο καλά ώστε οι περισσότεροι από τους ασθενείς μπορεί να τα καταφέρνουν μόνοι τους μέχρι τα τελευταία στάδια της νόσου τους.

Κάντε το μπάνιο μια συνηθισμένη ρουτίνα, που γίνεται την ίδια ώρα κάθε μέρα, ακολουθώντας τα ίδια βήματα. Ορισμένοι περιθάλποντες κάνουν κανονικό μπάνιο καθημερινά στον ασθενή, αλλά αυτό μπορεί να μην είναι απαραίτητο. Το μπάνιο μέρα παρά μέρα ή κάθε τρίτη μέρα μπορεί να είναι αρκετό. Πολλοί ασθενείς προτιμούν το ντους από το μπάνιο - είναι ευκολότερο και δίνει μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας. Μη χρησιμοποιείτε λάδια που γλιστρούν ή αφρόλουτρα. Βάλτε υποστηρίγματα - χερούλια, κάθισμα, αντιολισθητικά καλύμματα κ.λπ.

Να τον πλένετε με την ίδια σειρά κάθε φορά, δείχνοντας ιδιαίτερη επιμέλεια στα γεννητικά όργανα - οι σπόγγοι ή τα γάντια μπάνιου μπορεί να βοηθήσουν. Πρέπει να κρατάτε καθαρή αυτή την περιοχή, ακόμα κι αν πρόκειται για το μόνο μέρος του σώματος που θα πλύνετε εκείνη τη μέρα.

Βοηθήστε τον ασθενή να σκουπιστεί με την ίδια σειρά με την οποία πλύθηκε. Χρησιμοποιήστε ταλκ, λοσιόν ή κρέμα σώματος για να αποφύγετε τα εξανθήματα - το δέρμα των ηλικιωμένων ατόμων συχνά χρειάζεται επιπλέον προστασία.

• Μαλλιά

Κόψτε τα μαλλιά κατά τέτοιον τρόπο ώστε να χτενίζονται εύκολα. Μπορεί να είναι ευκολότερο να πλένετε τα μαλλιά στον νιπτήρα της κουζίνας παρά στην μπανιέρα ή στο ντους.

• Τουαλέτα

Χρειάζεται να διασφαλιστεί ότι η τουαλέτα γίνεται άνετα, με ασφάλεια και υγιεινά. Μια καλή ιδέα είναι να ελέγχετε τακτικά αν ο ασθενής χρειάζεται να πάει στην τουαλέτα. Οι ασθενείς είναι σε θέση να χρησιμοποιούν μόνοι τους την τουαλέτα ενόσω βρίσκονται στα πρώιμα στάδια της νόσου. Καθώς περνάει ο καιρός, χρειάζονται περισσότερη βοήθεια: για να βγάλουν τα ρούχα τους, για να καθίσουν στην τουαλέτα, για να τραβήξουν το καζανάκι και για να καθαριστούν καλά. Πάντα να ζητάτε την άδεια τους για να τους βοηθήσετε - αισθάνονται ότι διατηρούν ένα αίσθημα ελέγχου.

• Ακράτεια ούρων

Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για να καθορισθεί αν η ακράτεια ούρων οφείλεται στην άνοια τύπου Alzheimer. Η ακράτεια ούρων μπορεί ορισμένες φορές να αντιμετωπισθεί αν αναγνωρίζουμε τα μηνύματα που δίνει ο ασθενής όταν χρειάζεται να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα. Πολλοί θεωρούν χρήσιμο να βάζουν ένα πρόγραμμα για την τουαλέτα του ασθενούς - για παράδειγμα, βάζοντας τον ασθενή να πάει στην τουαλέτα κάθε δύο ή τρεις ώρες. Η ακράτεια των ούρων μπορεί επίσης να αντιμετωπισθεί με τη χρήση απορροφητικών πανών ενηλίκων. Βεβαιωθείτε ότι έχετε συμβουλευθεί τον γιατρό σας σχετικά με το πρόβλημα, έτσι ώστε να μπορεί να αποκλεισθεί η λοίμωξη του ουροποιητικού ως αιτία της ακράτειας.

• Απλοποιήστε το ντύσιμο

Τα ρούχα θα πρέπει να είναι ευκολοφόρετα, να μπαίνουν και να βγαίνουν εύκολα - με μεγάλα κουμπώματα στην μπροστινή μεριά, φερμουάρ και αυτοκόλλητες ταινίες. Αυτά που μπαίνουν από το κεφάλι, τα χαλαρά ρούχα, τα ελαστικά πανωφόρια, οι κάπες και τα υφάσματα που έχουν δύο όψεις, πραγματικά βοηθούν. Τα παπούτσια πρέπει να δένουν μέχρι επάνω με κορδόνια ή να κλείνουν με αυτοκόλλητες ταινίες. Καλύτερες είναι οι κάλτσες χωρίς φτέρνα. Αποφύγετε τις στενές κάλτσες ή τις κάλτσες με καλτσοδέτα που μπορεί να δυσκολεύουν την κυκλοφορία.

• Βοήθεια κατά την ώρα του γεύματος

Μην προσπαθείτε να σερβίρετε ή να ταΐσετε έναν ασθενή που είναι ανήσυχος ή νυσταγμένος. Ελέγξτε τη θερμοκρασία για να είστε σίγουρος ότι τα γεύματα δεν είναι πολύ ζεστά. Αν ο ασθενής δεν τρώει, δοκιμάστε αυτό: Τραβήξτε την προσοχή του, πάρτε ένα κομμάτι φαγητού από το πιάτο σας και βάλτε το στο στόμα σας ενόσω θα τον κοιτάτε. Μετά πέστε: Είναι η σειρά σου. Στα άτομα με Alzheimer αρέσουν συχνά τα γλυκά φαγητά και τα φρούτα. Έχετε στη διάθεση του ένα πιάτο με φρούτα.

•Ύπνος

Έχετε ανοιχτά τα φώτα στη μέγιστη ένταση, αλλά κλείστε τα παντζούρια για να αποφύγετε τις σκιές.

Σύνδρομο ηλιοβασιλέματος. Οι ασθενείς έχουν ακαθησία και μια επιθυμία περιπλάνησης ή άσκοπου βηματισμού. Αυτό ονομάζεται σύνδρομο ηλιοβασιλέματος και εμφανίζεται αργά το απόγευμα. Μπορεί να έχει σχέση με την έλλειψη φωτός ή με την αύξηση δραστηριότητας που συμβαίνει στο σπίτι αργά το απόγευμα και το βράδυ. Οταν εμφανισθεί το σύνδρομο αυτό, προσπαθήστε να δώσετε στον ασθενή να κάνει κάτι, γιατί αν δεν έχει να κάνει τίποτε, το σύνδρομο ηλιοβασιλέματος μπορεί να διαρκέσει πολύ. Αν υπάρχει δυνατότητα, εξασφαλίστε ένα ήσυχο μέρος στον ασθενή σας. Αν κριθεί αναγκαίο, σε συνεργασία με τον γιατρό σας, δώστε κάποια δόση ηρεμιστικού γύρω στις 4-4.30 το απόγευμα. Πιθανώς αργά το απόγευμα να είναι η κατάλληλη ώρα για να δει τηλεόραση ή για να ακούσει μουσική. Κάντε όσο το δυνατόν πιο ασφαλή την περιοχή και αφήστε τον να βηματίζει και να μιλάει μόνος του! 

Τι να κάνετε όταν δεν κοιμάται

1.  Φροντίστε να είναι σε δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν έχει σημασία πως (π.χ. περπάτημα, απλές δραστηριότητες στο σπίτι).

2.  Αποθαρρύνετε τον απογευματινό ύπνο.

3.  Επιβάλλετε τη συνήθεια να πηγαίνει για ύπνο μια συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα.

4.  Μην του/της δίνετε το βράδυ τροφές που περιέχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε ζάχαρη διότι μπορεί να προκαλέσουν υπερδιέγερση.

5.  Περιορίστε τιε ποσότητες υγρών που πίνει το βράδυ και αν παίρνει διουρητικά, μην τα δίνετε πριν πάει για ύπνο.

6.  Ρωτήστε τον γιατρό σας αν όλα τα παραπάνω μέτρα αποτύχουν................. 

Επικοινωνία με τον ασθενή

 

Ο ασθενής περνά από διαφορετικά στάδια απώλειας της επικοινωνίας. Η αναγνώριση αυτών των σταδίων μπορεί να σας βοηθήσει να καταφέρετε να βρείτε χρόνους να επικοινωνείτε.

Τι θα πρέπει να σας ανησυχήσει:

1. Μείωση μνήμης, ικανότητας εκμάθησης και προσοχής.
2. Μείωση κρίσης και λήψης αποφάσεων.
3. Μείωση της ικανότητας να χρησιμοποιεί την κατάλληλη λέξη ή φράση.
4. Μείωση της ικανότητας εκτέλεσης μαθηματικών πράξεων.
5. Αποπροσανατολισμός: Χάνεται, δεν μπορεί να βρει τον δρόμο για το σπίτι.
6. Μείωση συντονισμού των κινήσεων, αδυναμία να εκτελέσει επιδέξιες κινήσει.
7. Αλλαγές στην προσωπικότητα: Το εξωστρεφές άτομο μπορεί να γίνει εσωστρεφές, το στοργικό άτομο μπορεί να γίνει αδιάφορο ή καχύποπτο και ευερέθιστο.
8. Αλλαγές στο συναίσθημα, που περιλαμβάνουν ανησυχία, μελαγχολία και υπερσυγκινησία.

10 ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

1.   Κερδίστε την προσοχή του ασθενούς.

2.   Μιλάτε καθαρά, σύντομα, με σαφείς προτάσεις

3. Να είστε πρόθυμος να επαναλαμβάνετε και να τροποποιείτε τις φράσεις σας.

4.   Χρησιμοποιείτε την απλή καθομιλούμενη γλώσσα.

5.   Κρατήστε φιλικό τον τόνο της φωνής σας δείχνοντας συμπάθεια.

6.   Ρωτάτε απλές ερωτήσει.

7.   Αποφύγετε τις παιδικές κουβεντούλες.

8.   Αποφύγετε τα επίθετα - για σαφήνεια χρησιμοποιείτε ονόματα.

9.   Επαινέστε και ενθαρρύνετε τον ασθενή σας.

10. Δείξτε στοργή.

Ασφάλεια μέσα στο σπίτι

Κάποια από τα συμπτώματα της άνοιας τύπου Alzheimer - η απώλεια μνήμης ή σύγχυση και η ανάγκη άσκοπου βηματισμού ή περιπλάνησης -κάνουν αναγκαίο να δείτε τα πράγματα με άλλο μάτι. Θα θελήσετε να βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής σας είναι ασφαλής μέσα και γύρω από το σπίτι και ότι όλη η οικογένεια έχει όσο το δυνατόν λιγότερο άγχος. 

ΤΡΕΙΣ ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

•  Μην αλλάζετε δραστικά το χώρο στον οποίο ζει και κινείται. Προχωρήστε σ'αυτές τις αλλαγές που είναι απαραίτητες για την ασφάλεια του ασθενούς σας και της οικογένειας.

•  Κάντε αλλαγές σταδιακά. Προσπαθήστε να παρακολουθείτε την εξέλιξη της νόσου και καθώς επιδεινώνεται προχωρήστε στις απαραίτητες προσαρμογές του χώρου σταδιακά.

•  Κάντε αλλαγές που θα κάνουν και τη δική σας ζωή εύκολη. Οι ασθενείς συνηθίζουν να παίρνουν αντικείμενα που βρίσκουν γύρω τους και να τα κρύβουν σε απίθανα μέρη, τα οποία μετά δεν θυμούνται. Βάλτε σε απόσταση ασφαλείας τα κλειδιά σας και άλλα χρήσιμα αντικείμενα που μετακινούνται εύκολα.

Ο γιατρός σας από την εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ